Participatief onderzoek & Ethiek Week: Slow ethics samen met co-onderzoekers

Anouk Spelt
3 april 2025 20:12

Van 28 februari tot 8 maart 2025 vond de Participatief onderzoek & Ethiek Week plaats, georganiseerd door Barbara Groot-Sluijsmans (VU Amsterdam en Hogeschool van Amsterdam). Zij promoveerde op dit thema, is momenteel bijzonder lector op dit gebied, en had een beurs gewonnen van de KNAW om een internationale uitwisseling te organiseren. In deze week vierden we met internationale gasten, het feit dat in Nederland participatief onderzoek steeds vaker wordt omarmt door onderzoekers, beleidsmakers en financiers, en dat ‘ethiek’ steeds vaker erkend wordt als essentieel in participatief onderzoek. Want… dat je ‘samen’ onderzoek doet, is niet per definitie ‘goed’. Betekenisvol en kwalitatief goed onderzoek doen vraagt om reflectie en ethiekwerk tijdens het onderzoeksproces, zo bleek uit het promotieonderzoek van Barbara Groot-Sluijsmans. Echter, hoe reflecteer je op ethische dilemma’s rondom thema’s als samen beslissen, machtsverschillen, eigenaarschap, erkenning van ervaringskennis voor, tijdens en na het onderzoek? En hoe doe je dat ‘samen’ met betrokkenen, en met name co-onderzoekers met geleefde ervaringen in het onderwerp van de studie? 

Slow ethics, erkennen en waarderen van co-onderzoekers, community-ethiek-raden, open science en arts-based reflecties op een casus met een ethisch dilemma. Dit waren slechts een paar thema’s die voorbij kwamen in deze week. We werden verrast en geïnspireerd door mensen uit allerlei werelddelen, en gingen vooral ook samen in gesprek en aan de slag.

Een paar hoogtepunten op een rij:

•  Pradeep Narayanan (adviseur bij Praxis Institute for Participatory Practices, India) liet de hele groep in verwarring achter bij het delen van casussen rondom politieke macht en participatief onderzoek in India, en de manier waarop community-ethics boards daarin een belangrijke rol speelden. Hoe kun je burgers vanaf de start laten meedenken met de ethische uitdagingen in het onderzoek? En wat levert dat op?

•  Pinky Shabangu (co-onderzoeker, Estwatini) deelde haar ervaring als co-onderzoeker uit een community in Estwatini rondom erkenning en waardering. Wat betekent dat? Wat is de waarde van het meedoen aan onderzoek? Haar perspectief bracht weer andere discussies op gang en maakte de discussie breder dan de vraag die in Nederland vaak gesteld wordt, namelijk: moet en zo ja, hoeveel moet ik ‘ze’ betalen?

•  Laura Hartman (Erasmus MC, Rotterdam) deelde met ons de normatieve routines in diverse landen rondom erkennen en waarderen. Samen met Barbara Groot-Sluijsmans schrijft ze hier een artikel over en deelde tussentijdse bevindingen.

Vanuit een verhaal over een ongemakkelijke situatie in participatief onderzoek, die Mieke Cardol deelde, gingen we uiteen voor slow ethics via creatieve reflectie. Dansante bewegingen brachten belichaamde reflecties (met Tamar Shahinian), creatief schrijven bracht diepgaand inzicht in individuele reflecties (Marilena von Köppen), participatief theater focuste op de interacties tussen betrokkenen en speelde met alternatieve verhaallijnen (Sarah Banks) en via metaforen en verwondering brachten de deelnemers mee in verhaallijnen waarin uitvergroting diepgaande systemische inzichten bracht (Marieke Breed en Sam Schrevel). Al deze verschillende reflecties gaven een diepgaand inzicht in de ethiek van een casus wat leerzaam was voor allen.

Deze week was mogelijk door de early career partnership grant van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), en werd mede mogelijk gemaakt door de inzet van de UB van de VU, APH Methodology groep. Meer informatie? Stuur een berichtje naar Barbara Groot-Sluijsmans (b.c.groot-sluijsmans@vu.nl).